Հայկական պատմական մշակութային արժեքների նսեմացում է իրականացվում. Շուշիի գորգերի թանգարանի տնօրեն

Առհասարակ նշանակված համապատասխան մարմիններ կան, որոնք պետք է զբաղվեին գորգերի տարհանման հարցերով, բայց չեն զբաղվել: Հոկտեմբերի 20-ին ինձ զանգահարել է Արցախի մշակույթի նախարարը և հարցրել, թե արդյոք չեմ ուզում տարհանում իրականացնել: Ես ասացի, որ պետք է մի քիչ էլ սպասել: Արդեն 31--ին, երբ վիճակը շատ լուրջ էր, ես զանգահարեցի իրեն, խնդրեցի մեքենա տրամադրել, որպեսզի տարհանումն իրականացնել: Մեքենան տրամադրեց, ինչի համար շնորակալ եմ, սակայն ողջ տեսականին չկարողացա տարհանել, քանի որ այնտեղի համապատասխան մարմինները՝ պետնախարար և այլն, ինձ գրություն չտվեցին, որ այդ գրության հիման վրա կարողանայի մի քանի տարհանում կազմակերպել: Այս մասին Armdaily.am-ի հետ զրույցում պատեմց Շուշիի գորգերի թանգարանի տնօրեն Վարդան Ասծատրյանը:

«Նախարարության տրամադրած մեքենայով միայն մեկ տարհանում իրականացրեցի: Մեկ անգամ էլ արդեն իմ մեքենայով և իմ ուժերով գեղանկարչության նմուշներ եմ տարհանել:
Նմուշները Ստեփանակերտ տանելու իմաստ չկար, քանի որ վիճակն անտանելի էր և պետք էր դրանք անհապաղ Արցախից դուրրս բերել: Ուղարկեցի Երևան և պահ տվեցինք Պատմության թանգարանին»-, պատմեց մեր զրուցակիցը:

Իսկ ինչո՞ւ 1 տարի անց այս մշակութային արժեք ներկայացնող նմուշները չեն գտել իրենց տեղը ոչ՝ Արցախում, ոչ՝ Հայաստանում և ո՞րն է իշխանությունների դիրքորոշումն այս խնդրի վերաբերյալ,
Ասծատրյանը պատասխանեց. «Քանի որ սա Շուշիից փրկված միակ թանգարանն է և շատ կարևոր էր ցուցադրել, որպեսզի մեր մեջ Շուշին վերջնական չկորցնենք, նմուշները Պատմության թանգարանից տեղափոխեցինք Ճարտարապետական թանգարանի դահլիճ: Այստեղի տնօրինությունը սիրով ընդունեց և ցուցադրությունն կազմակերպեցինք:
Ես կարծում էի, որ Արցախի կամ Հայաստանի իշխանություններն այս 1 տարվա ընթացքում լուծում կտան խնդրին և միայն այսօր Հայաստանի ԿԳՄՍ փոխնախարար Ալֆրեդ Քոչարյանն ինձ ասաց, որ ես անհոգ լինեմ և խոստացավ խնդրին լուծում գտնել:

Ինչ վերաբերում է Արցախի կառավարությանը: Այնտեղի մշակույթի նախարարն ուզում է այս հարցը լուծել, սակայն նա լծակներ չունի: Նա ներկայացնում է պետնախարարին, վերջինս էլ՝ նախագահին, որն էլ տալիս է վերջնական լուծումը:
Ամռանը, երբ հանդիպեցի իրրենց , նրանք ինձ հարցրեցին՝ ուզո՞ւմ եք նմուշները բերել Արցախ: Ես պատասխանեցի, որ չեմ կարող առանց կարգավիճակի դրանք տանել Արցախ: Ես համաձայն եմ տանել այնտեղ միայն այն դեպքում, եթե դրանք դառնան պետության սեփականություն: Հայաստանում պատրաստ եմ սա թողնել մասնավոր կարգավիճակում, բայց Արցախում պատրաստ չեմ: Առանց կարգավիճակի չեմ կարող, հատկապես, որ ադրբեջանցիները մայիս ամսից ցուցահանդեսի դեմ բողոքներ են ներկայացնում:
Նրանց հարցին, թե ինչ է պետք անել, ես պատասխանեցի, որ մշակութային արժեքների գնահատման կենտրոնից թող գան մասնագետներ, կատարեն գնահատում: Երբ համապատասխան օրենսդրական հավելվածը լինի,՝ պետական կնիքով, որից հետո իրենց հետ պետք է պայմանագիր կնքեի, իսկ պայմանագրի կատարումը կարող էինք ժամանակացույցով ևս անել:
Ես եմ Պետնախարարի նամակի հիման վրա մասնագետները եկան, մինչև նոյեմբեր-դեկտեմբեր աշխատեցին: Հիմա աշխատանքն արված է, մնում է սրբագրեն և անձնագրերը տան»,- ասաց նա:

Պարզվում է այստեղ ևս ամեն ինչ հարթ չի ընթանում: Մեր զրուցակցի խոսքով՝ այդ մշակութային արժեքների գնահատման կենտրոնի տնօրենը՝ Էսթեր Աբրահամյանը, սկզբում կառուցողական էր, իսկ վերջերս նրա տրամադրվածությունը փոխվել է: Թե ինչն է պատճառը, նա չցանկացավ մանրամասնել:

«Չեմ ցանկանում կոնկրետ դեպքերի անդրադառնալ, պարզապես կարճ կասեմ, որ նրա կողմից հայկական պատմական մշակութային արժեքների նսեմացում է իրականացվում: : Մշակութային արժեքների գնահատման այս կենտրոնին առաջին անգամ հնարավորություն է ընձեռվել հայկական որևէ թանգարան գնահատեն և հիմա պատմամշակութային արժեքներին բարձր գնահատական տալու փոխարեն, դրանց գինն են իջեցնում:
Բանը նրանում է, որ կոլեկցիոն նմուշը և թանգարանային նմուշը տարբերվում են նրանով, թանգարանային նմուշը հստակ ծագումնաբանություն և սկզբնաղբյուր ունի, և այդ տեղեկատվությունը բնօրրաններից ես եմ ձեռք բերել: Օրինակ, Եթե նկարն ունի հստակ ծագումնաբանություն,դա կոչվում է ադրիբուցիա, արժե 10 միավոր, եթե հստակ չէ՝ 1 միավոր: Փաստորեն, միջազգային պրակտիկայով՝ կոլեկցիոն նմուշի և թանգարանային նմուշի արժեքների միջև 5-10 անգամ տարբերություն է տալիս:
Իսկ ըստ Մշակութային արժեքների գնահատման կենտրոնի տնօրեն Աբրահամյանի՝ եթե ծագումնաբանությունը պարզ է, տարբերությունը կարող է լինել 20 տոկոս: Իսկ ես ասում եմ, որ տարբերությունը 20 տոկոս չէ, այլ անգամներ են: Օրինակ՝ աճուդներում և վերնիսաժներում հնարավոր է այդ նմուշներից գտնել, բայց դրանք թանգարանային նմուշներ չեն, չունեն հստակ ծագումնաբանություն: Դրանք կոչվում են կոլեկցիոն նմուշներ և բավականին էժան են, քան թանգարանային նմուշները»,- ասաց նա՝ հավելելով, որՍտացվում է, որ ադրբեջանցիներն այդ մեր նույն արժեքները, որոնք յուրացրել են և յուրացնում են, շատ բարձր են գնահատում, իսկ մեզ մոտ անհասկանալի է, թե ինչու են այսպես վերաբերվում մեր պատմամշակութային արժեքներին:

Աստասրյանը չի վստահում արցախյան ներկայիս կառավարությանը: Ասում է՝ ես չեմ կարող պետնախարարի խոսքերը հիմք ընդունել:

«Նրանք առաջարկում են նմուշները տանեմ այնտեղ, մի ինչ-որ տարածքի սեփականատիրոջ հետ պահտվության պայմանագիր կնքեմ, իսկ կարգավիճակին կանդրադառնան մի 2 տարի հետո:
Իրենք անում են առաջարկ, որն իրենք էլ լավ գիտեն, որ ի սկզբանե չի ընդունվելու: Իսկ հետո իրենց ելույթներում ասում են, որ Ասծատրյանը կառուցողական չի: Մենք իրեն տեղ ենք տալիս, ինքը չի ընդունում: Ես չեմ կարող անորոշ կարգավիճակով մնալ այնտեղ, այն դեպքում, որ շենքն էլ պետական չէ: Աբսուրդ է դրան համաձայնելը:
Հիմա հարց է առաջանում, եթե մենք ամռանը կոնկրետ պայմանավորվել ենք, որ կոնկրետ ժամանակացոյցով պայմանագիր պետք է լինի ու սա պետք է դառնա պետության սեփականություն, ինչո՞ւ են առաջարկում հիմա տանեմ, իսկ կարգավիճակի հարցի լուծումը մնա 2 տարի հետո»,- ամփոփեց մեր զրուցակիցը:

Իզաբելա Սուլթանյան