Երբ Դարբինյանը համալսարանն ընդունեց այն Ստալինգրադյան Պավլովի տան հետ էին համեմատում, իսկ այսօր եկեք, տեսեք. Հայկ Սարգսյանը՝ ՀՌՀ-ում ստեղծված իրավիճակի մասին

Հայ-ռուսական համալսարանի ռեկտոր Արմեն Դարբինյանը ֆեյսբուքյան իր էջում հայտնել էր, որ իր դեմ արդեն հարուցել են կամ շուտով կհարուցեն բացարձակ անհիմն քրեական գործ։ Ավելի ուշ դատախազությունը հաստատել էր, որ  ՌԴ գլխավոր դատախազության միջոցով ստացել են ՌԴ կրթության և գիտության ոլորտում վերահսկողության դաշնային ծառայության՝ 2021թ. կատարված ստուգման և ՀՌՀ–ի գործունեության առանձին ոլորտների պլանային, համալիր, խառը ստուգման վերաբերյալ նյութեր։ ՀՌՀ շուրջ ստեղծված իրավիճակի մասին ArmDaily.am-ը զրուցել է  համալսարանի  ընդհանուր ֆիզիկայի և քվանտային նանոկառուցվածքների ամբիոնի վարիչ,  Ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Հայկ Սարգսյանի հետ։

-Ինչպե՞ս եք վերաբերում համալսարանի շուրջ ստեղծված իրավիճակին և հարուցված քրգործին։

-Ամբողջ հարցը կայանում է նրանում, որ մեկ տարուց ավել է, ինչ այս անառողջ մթնոլորտը ձևավորված է համալսարանի շուրջ, մասնավորապես ռեկտորի անձի շուրջ։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ 2020 թվականի պատերազմի ժամանակ Դարբինյանը շատ խիստ, այսպես ասած, ազգանպաստ դիրքորոշումներ ունենալով հանդերձ՝ ելույթներ ունեցավ նաև որոշ դեմքերի հետ, ովքեր ռուսաստանյան որոշ շրջանակներն էին ներկայացնում, ամենայն հավանականությամբ՝ այս ամենին ինչ-որ առումով քաղաքական աստառ տրվեց։ Ցավը կայանում է նրանում, որ համալսարանը շատ կտրուկ բարելավվել է իր դիրքերը միջազգային ռեյտինգներում, դրա հետ մեկտեղ ենթարկվում է կտտանքների, որոնք մեզ համար անհասկանալի են։

Ինչ վերաբերում է գործին՝ գիտեք, ես հեռու մարդ եմ նման իրավական հարցերից, և կարծում եմ, որ ես չէ, որ պետք է դրա մասին խոսեմ, բայց ռեկտորը անձամբ շատ հստակ ասեց, որ այդ գործերը պարզապես ցնդելու, գնալու են։ Որոշ ժամանակ առաջ եկել էին՝ Ռուսաստանից ստուգումներ էին անցկացնում, և պրակտիկորեն, որևիցե խախտում չարձանագրելով՝ համապատասխան թղթերը ներկայացրել էին և Հայաստանից հեռացել էին։ Այսինքն, նորից վերանայել այդ ամենը՝ ինձ համար մի քիչ անհասկանալի է։ Դա ընդամենը ամիսների հարց է եղել, երբ բավականին մեծ հանձնաժողով եկավ, երկար մնաց համալսարանում և ոչ մի բան չարձանագրեց՝ շատ, թե քիչ լուրջ։ Հետևաբար այս ամենը կասկած է առաջացնում, որ սա քաղաքական բնույթի խոսակցություններ են, և պարզապես սա ինչ-որ մի ճնշման միջոց է այն դիրքորոշմանը, որը որդեգրել է Դարբինյանը։ Իսկ նրա հիմքում ընկած է այն հանգամանքը, որ պետք է այս իրավիճակում շատ արժանապատիվ կերպով մենք դիրքորոշում ունենանք, և համապատասխանաբար կարծիքներ հայտնենք որոշ շրջանակների դիրքորոշման հետ կապված, որոնք Ռուսաստանում իրենց ոչ հայանպաստ կերպով են պահում, կամ ինչ-որ առումով, կարելի է ասել, թշնամական են տրամադրված եղել Հայաստանի նկատմամբ։

-Պարոն Սարգսյան, Ձեր խոսքում նշեցիք համալսարանին կտտանքների ենթարկելու մասին։ Դա ինչո՞ւմ էր դրսևորվում։

-Առաջին անգամ, երբ հայտարարությունը եղավ, մեզ համար բացարձակ անսպասելի բան էր, որ ռեկտորին պարզապես առաջարկել էին դիմում գրի և գնա։ Ընդհանրապես՝ գոյություն ունի շատ կարևոր մի հանգամանք. համալսարանը օժտված է ակադեմիական ազատությամբ և ամենակարևոր հանգամանքներից մեկը համալսարանի ճիշտ գործելաոճի և ճիշտ գործելակերպի մեջ կայանում է նրանում, որ համալսարանը ինքը ի զորու է որոշել, թե ով պետք է ղեկավարի այդ կառույցը։ Հիմա ամբողջ հարցը կայանում է նրանում, որ մեզ ամեն անգամ փաստի առջև են կանգնեցնում, որ ռեկտորի փոփոխության հարց է առաջ քաշվում, այն դեպքում, երբ համալսարանը անընդհատ արձանագրում է լուրջ հաջողություններ։ Հետևաբար հարց է առաջանում՝ եթե նավը ճիշտ իր ուղղությունը վերցրել և գնում է առաջ, ապա ինչու եք անընդհատ նավապետի փոխելու հարցը առաջ քաշում։ Առավել ևս ինչպես տեսնում եք՝ Հայաստանում բուհական համակարգում ռեկտորների փոփոխության հարցը բերում է բավականին լուրջ պրոբլեմների և համալսարանական միջավայրի էական խնդիրների է բերում, իսկ այս համալսարանը շատ հստակ վերջին տարիների ընթացքում առավել ցայտուն կերպով ցույց տվեց, որ գնում է դեպի գիտահետազոտական կենտրոնի, և Դարբինյանի կողմից այդ հարցի շուրջ շատ լուրջ ուշադրության առարկա է եղել գիտական բաղադրիչը և այն նպատակը, որ համալսարանը ինտեգրվի  միջազգային գիտական հանրույթի մեջ։ Հետևաբար՝ եթե այդ ամենը ստացվում է, համալսարանը իրոք արձանագրում է լուրջ հաջողություններ՝ որն է պատճառը, որ անընդհատ նման հարցեր են բարձրանում։

-Իսկ կա՞ ռեկտորի թեկնածու, որը ընդունելի է համալսարանի նկատմամբ ճնշումներ գործող ուժերի կողմից։

-Ես տեղյակ չեմ։ Իմ կարծիքով՝ այս ժամանակահատվածում ես Դարբինյանին որոշակի այլընտրանք չեմ տեսնում։ Նա չափազանց լուրջ դեմք է, խոշոր դեմք է՝ ոչ միայն համալսարանական, այլ առհասարական համահայաստանյան մակարդակով և պետք է նշել, որ երբ համալսարան նա ընդունեց, դա կիսաքանդված կառույց էր մեկ-մեկ նույնիսկ հումորով այն Ստալինգրադյան Պավլովի տան հետ էին համեմատում։ Իսկ այսօր եկեք և պարզապես արտաքինից նայեք, տեսեք, թե ինչպիսի բարեկարգված համակարգ է ստեղծված, որը շատ լավ գործում է, և ամենակարևորը դա արձանագրված հաջողություններն են։ Վատ մթնոլորտում ու վատ միջավայրում գործող համակարգը չի կարող արձանագրել նման հաջողություններ։ Մենք դարձել ենք Հարավային Կովկասի 2 առաջատար համալսարաններից մեկը, նահանջում ենք միայն Թբիլիսիի պետական համալսարանից, մնացած առումով մենք կոնկուրենցիայից դուրս ենք։

-Պարոն Սարգսյան, ինքներդ էլ նշում եք համալսարանի բարձր վարկանիշի մասին։ Արդյոք ստեղծված իրավիճակը, լուրերը որ պտտվում են համալսրանաի շուրջ բացասաբար չե՞ն ազդի եւ հետագա գործունեության համար խոչընդոտներ չեն ստեղծի։

-Առաջին բացասական դեպքը եղավ, երբ սխալ ինֆորմացիա տարածեցին, և 2015 թվականի չկնքված պայմանագիրը չեղարկվեց։ Այդ պայմանգիրը որևէ առումով կնքված չէր, պարզապես ինչ-որ առումով քննարկվող պայմանագիր էր, որը իր շարունակությունը չստացավ, իսկ համալսարանը շարունակեց գործել 2003 թվականի պայմանագրով՝ առանց որևէ խնդիրների։ Հատուկ սխալ ինֆորմացիա սկսեցին տարածել, թե Ռուսաստանը հրաժարվել է ֆինանսավորել այդ համալսարանը և պայմանագիրը հետ է կանչել։ Դա բնականաբար անդրադարձավ անունի վրա։ Հենց դա է պատճառը, որ մենք փորձում ենք իրավիճակը պահել ստաբիլ վիճակում, որ վատթարացում չլինի։ Մենք ամեն ինչ անում ենք, որպեսզի նորմալ աշխատանքով չեզոքացնենք այդ վտանգները։

-Իրավիճակը ուսումնական պրոցեսի վրա որևէ ազդեցություն ունենո՞ւմ է։

-Ոչ։ Դարբինյանը ամեն կերպ ամեն ինչ անում է, որ համալսարանական միջավայրը զերծ պահի այս ամենից։ Իմիջայլոց, իր ողջ կառավարման ժամանակաշրջանում երբևիցե նա ցույց չի տվել, որպեսզի համալսարանի անձնակազմը ներգավվի կամ քաղաքական, կամ այլ տիպի կասկածելի գործընթացների, և դրա ամենավառ ապացույցը այն է, որ ինչքան էլ Հանրապետականները փորձում էին տարբեր քայլերի դիմել, ներքաշել համալսարանը ներքաղաքական պրոցեսների մեջ, Դարբինյանը իր անձով այդ ամենը էկրանավորում էր և մեզ զերծ էր պահում քաղաքականությունից։ Ես կարծում եմ՝ դա է շատ կարևոր գործոններից մեկը, որ արդյունքում համալսարանը այսպիսի հաջողության հասավ։ Ամեն ինչ արվում է, որպեսզի լինի լավ, աշխատանքային մթնոլորտ, ընդ որում բացառիկ ազատության մթնոլորտ։

-Պարոն Սարգսյան, ներկայում ստեղծված իրավիճակից հետագայում ի՞նչ լուծումներ եք տեսնում։

-Քանի որ մի քիչ հեռու մարդ եմ իրավական դաշտից և քաղաքականությունից։ Ես պարզապես կարող եմ կոչ անել, որպեսզի համալսարանը թողնեն հանգիստ։ Ինչ-որ առումով կարելի է ասել, որ Հայաստանում ռուսաստանյան քաղաքականության կրթական ամենահաջողված պրոյեկտն է։ Սա շատ լուրջ գործոն է, այսպես կոչված, փափուկ ուժի տեսանկյունից։ Համալսարանը ունի լուրջ ազդեցություն, չի կարելի այդ համակարգը խանգարել, որ գործի։ Այդ ամենի արդյունքում կարող են լուրջ հետևանքներ առաջանալ, նույնիսկ անբարենպաստ։

Ես կարծում եմ, որ պետք է պարզապես տալ գնահատական այն իրավական փաստաթղթերին, որոնք ներկայացվում են։ Դարբինյանը հստակ ասել է, որ կտա պատասխան բոլոր հարցերի հետ կապված։ Կարծում եմ, որ եթե ինքը այդքան վստահությամբ է խոսում, ուրեմն շատ լավ պատկերացնում է և գործի նրբությունը, և երանգները։ Այս ամենը պետք է պարզապես տանել այն ուղղությամբ, որպեսզի չքաղաքականացվի, և այն դեստրուկտիվ պրոցեսները, որոնք համալսարանի շուրջ փորձում են հիմա իրականացնել, պետք է հնարավորինս արագ արգելվեն, արգելափակվեն և թույլ տան, որպեսզի համալսարանը ինքը որոշի իր ապագան։ Առավել ևս, որ կոլեկտիվը շատ հստակ աշխատում է, և ամեն ինչ արվում է, հենց ռեկտորի կողմից, որ այս բացասական ազդեցությունները որևիցե կերպ չազդեն համալսարանի ֆունկցիոնալ գործունեության վրա։

Արփինե Պետրոսյան