Թեստավորվել, թե ոչ եւ ում հաշվին. Առողջապահության նախարարության արձագանքը՝ «ՍԴ-ն ինչ ուզում է՝ թող որոշի, մենք գժական ու գողական ենք» շարքից
Խմբագրական
Կորոնավիրուսով հիվանդացության ցուցանիշը վերջին շրջանում նվազում է, գուցե այստեղ մեծ դեր է խաղացել նաեւ պատվաստումների ցուցանիշը, սակայն պարտադիր-կամավոր պատվաստման եւ թեստավորման թեման շարունակում է արդիական մնալ։ Թվում էր, թե Սահմանադրական դատարանը վերջապես կհանգուցալուծեր այս հարցը, թե արդյոք քաղաքացին պարտավոր է պատվաստվել կամ թեստավորվել եւ ում հաշվին, բայց դա միայն թվում էր։
Երեկ հրապարակեց Սահմանադրական դատարանի որոշման եզրափակիչ մասը, որով հակասահմանադրական ճանաչվեց ՀՀ առողջապահության նախարարի 2021 թվականի օգոստոսի 20-ի N 65-Ն հրամանի՝ ՊՇՌ թեստերը աշխատողների միջոցների հաշվին հանձնելու դրույթը։ Հետազոտության դիմաց վճարող սուբյեկտների սահմանումը, ՍԴ որոշման համաձայն, «դուրս է առողջապահության նախարարի իրավասության սահմաններից»։ Սակայն որոշումից հետո ԱՆ-ն հայտարարություն տարածեց, որ «սահմանադրական է համարվել առողջապահության նախարարության որոշումը` ՊՇՌ թեստավորման պահանջի առումով, քանի որ այն բխում է հանրային առողջապահական շահից: Նախարարի հրամանի բոլոր հավելվածների. «ՊՇՌ թեստավորումն իրականացնում է աշխատողն իր հաշվին» նախադասության մեջ հակասահմանադրական է ճանաչվել միայն «իր հաշվին» բառակապակցությունը:
Այնուամենայնիվ, հաշվի առնելով, որ պետությունը արտոնյալ և անվճար պայմաններով չի երաշխավորում ՊՇՌ թեստավորումը, աշխատողներն ամեն դեպքում պետք է իրականացնեն թեստավորում: Այսպիսով` ՀՀ առողջապահության նախարարի հրամանը ճանաչվեց սահմանադրական, և բոլոր պահանջները մնում են ուժի մեջ։ Միայն վերոնշյալ ձևակերպումը ճանաչվեց հակասահմանադրական»։
Հիմա հանրությունը մոլորված եւ շփոթված է, դեռ կան մարդիկ, որոնք իրենց սուղ միջոցներից 7օրը մեկ թեստավորվում են եւ դեռ քանի տասնյակ, հազարավոր քաղաքացիներ են այս ընթացքում թեստավորման գերի դարձել։
Սահմանադրական դատարանը, պետությունը, անկախ իրավապաշտպանները պետք է հանգամանորեն բացատրեն հանրությանը՝ ի՞նչ է նշանակում Սահմանադրական դատարանի որոշումը, եթե գործատուն պահանջում է թեստավորում, իսկ ՍԴ-ն ասել է, որ կարող ես քո հաշվին չանել, այդ դեպքում ով պետք է վճարի թեստավորման գումարը։ Այս հարցերի պատասխանները ով կարող է տալ, բայց միայն պատասխանները ունենալը բավական չէ։ Մենք ունենք տխուր նախադեպ, երբ պետական մարմինները, պաշտոնյաները կարող են չկատարել դատարանի որոշումները, որակումներ հնչեցնել Բարձր դատարանի որոշումների մասին...ով պետք է հետեւի եւ ստիպի, որպեսզի պաշտոնյաները եւ կառույցները չանտեսեն դատարանի որոշումները։
Փաստորեն՝ միայն Քրեական օրենսգրքում համապատասխան դրույթների առկայությունը՝ դատարանի որոշումը չկատարելը հանցագործություն լինելու մասին, բավարար չէ, նույնիսկ դա չի ստիպում հարգել դատարանին եւ կատարել որոշումները։
Ինչ վերաբերում է ՍԴ-ին, ապա քանի դեռ որոշումը ամբողջությամբ չի հրապարկվել՝ պրոֆեսիոնալ չէ մեկնաբանել այն, չէ՞որ շատ հարցերի պատասխաններ կարող են լինել պատճառաբանական մասում եւ այդպիսով ուղենշային լինել։ Սակայն, փաստորեն այս տարրական ճշմարտությունը իրավաբան Առողջապահության նախարարը չգիտի եւ ՍԴ որոշումից կարճ ժամանակ անց ծիծաղ առաջացնող հայտարարություն է տարածում, թե միայն «իր հաշվին» ձեւակերպումն է ճանաչվել հակասահմանադրական։
Դասականը կասեր՝ յա, իրոք, դա սոսկ ձեւակերպում չէ, դա մի ամբողջ պարտավորություն է, պարտականություն, որը դրել եք քաղաքացիների ուսերին, ոչ թե սոսկ ձեւակերպում։ Ինչպե՞ս կարող է իրավաբան նախարարը հայտարարել, թե բոլոր պահանջները մնում են ուժի մեջ, պետությունը արտոնյալ և անվճար պայմաններով չի երաշխավորում ՊՇՌ թեստավորումը, աշխատողներն ամեն դեպքում պետք է իրականացնեն թեստավորում: Գուցե առողջապահության նախարարությունը սպասե՞ր որոշման ամբողջական հրապարակմանը, հասկանալ ինչ խնդիրներ է մատնանշված, փորձել փոփոխություններ անել, ոչ թե հայտարարեր, թե «ճիշտը մի հատ է եւ այն մենք ենք»։
Զուտ իրավական եւ համավարակի դեմ ստրատեգիական պայքարի տեսանկյունից այս պահի դրությամբ կարող ենք արձանագրել մի քանի խնդիրներ։ Նախ, չէր կարելի մարդու սահմանադրական իրավունքները սահմանափակել ենթաօրենսդրական ակտով, դա պետք է արվեր հիմնարար երաշխիքներով ուղեկցվող օրենքով, չէր կարելի պատվաստման և դիմակներ կրելու հակացուցումներ ունեցող մարդկանց թույլ տալ, որ անարգել հայտնվեն և գործեն մարդաշատ վայրերում, չէր կարելի համաճարակի լրջագույն խնդիրը լուծել սիրողական մեթոդաբանությամբ, մասնավորապես՝
ա) հիմնավորված չէ աշխատողներին համար պատվաստումը կամ ՊՇՌ թերթիկները պարտադիր համարել, իսկ ուսանողների համար՝ ոչ,
բ) ՊՇՌ թերթիկներ պահանջել 14 օրը մեկ, երբ դրանք 3 օր անց այլևս որևէ առողջապահական ցուցիչ չեն,
գ) առանց կոնկրետ մարդուն համարժեք հետազոտելու, իրականացնել պատվաստում և այլն։
Սրանք հարցեր էին, որոնք ի սկզբանե կասկածի տակ են դրել դիմակապատվաստումային ողջ գործընթացը, իսկ թե այժմ այս գործընթացի դեմ ինչպես պետք է պայքարել կամ հնարավոր է պայքարել, թե ոչ, պարզ կլինի ՍԴ որոշումից։ Հուսանք՝ ամբողջական որոշման հրապարակումից հետո պարզ կլինի՝ հիմա պետք է թեստավորվել, թե ոչ ու ում հաշվին, իսկ նախկին թեստավորումների գումարը կարող ենք պահանջել եւ ումից։
Վերջին հաշվով՝ ՍԴ-ի տիրույթում չէ որոշել, թե ով պետք է վճարի թեստավորման գումարը, նման իրավասություն Բարձր դատարանը չունի։ Ուստի՝ ստեղծված իրավիճակի հետ կապված պարզաբանումները ոչ միայն պետք է տրվեն անհատ փորձագետ, մասնագետների, այլեւ պետական ինստիտուտների կողմից, որ չստացվի ՍԴ-ն ինչ ուզում է թող որոշի, իսկ մենք «գողական» եւ «գժական» ենք գնում։
