Ժողովրդավարության վերջին փշրանքները․ թիրախում ՏԻՄ-ն է, նպատակը՝ ՔՊ-ականցնել բոլոր համայնքները

Խմբագրական 9 Սեպտեմբեր, 2021 19:40

Իշխանության՝ առերեւույթ ժողովրդավարության հիմքերը խարխլող հաջորդ քայլը համայնքների շուրջ իրականացվող գործընթացներն են։

Եւ խոսքը միայն Սյունիքի համայնքապետերին չէ վերաբերում, որոնց գրեթե բոլորին մեկուսացրել են կալանավորելով եւ արտահերթ ընտրություններ նշանակել այդ համայնքներում։ Իսկ ընտրություններին փաստորեն այդ անձինք պետք է մասնակցեն՝ գտնվելով անազատության մեջ։

Բայց սա համընդհանուր գործընթացի մեջ ընդամենը մի փոքրիկ դրվագ է, իրականում խնդիրները շատ ավելի խորն եւ համակարգային։

Իշխանությունը, առանց ծանրութեթեւ անելու նախկինի փորձը, օգուտներն ու վնասները, նորից գնում է համայնքների խոշորացման եւ համամասնական ընտրակարգով ընտրությունների անցկացման ճանապարհով։

Երկու դեպքում էլ մեր երկիրը փորձ ունի, սակայն նորից նույն ծրագիրը շարունակելու համար առնվազն պետք է ծանրութեթեւ անել՝ ինչ շահեցինք նախորդ անգամ իբրեւ պետություն, ոչ թե նեղ, անձնական շահերից ելնելով։

Այս փուլում նախատեսվում է 441 համայնք ընդգրկել 37 համայնքային փնջերում, փոփոխության հիմնական նպատակը վերոնշյալ համայնքներում ՏԻՄ ընտրությունների անցկացումն է։ Վարչապետը հայտարարել է, որ բոլոր խոշորացված համայնքներում տեղի են ունենալու համամասնական ընտրակարգով ընտրություններ, որտեղ քաղաքապետի ընտրությունը զուգորդվում է ավագանու ընտրությունների հետ և ընտրությունները տեղի են ունենաում կուսակցական ցուցակներով։

Միանգամից մի քանի խնդրի ենք բախվում։

Նախ, սահմանադրության մեջ ամրագրված է, որ

հանրային շահերից ելնելով՝ համայնքները կարող են օրենքով միավորվել կամ բաժանվել։ Ազգային ժողովը համապատասխան օրենք ընդունելիս պարտավոր է լսել այդ համայնքների կարծիքը (հոդված 190)։ Իսկ համայնքների կարծիքը լսելու համար անհրաժեշտ է տեղական հանրաքվե անցկացնել, որն այս դեպքում ոչ արել են, ոչ էլ մտադիր են անել։ Ճիշտ է՝ հանրաքվեի արդյունքը պարտադիր չէ եւ անկախ դրանից՝ համայնքները կարող են միավորվել կամ բաժանվել, բայց դրա անցկացումը պարտադիր է։ Փաստացի՝ հանրաքվե չանցկացնելով խախտվում է համայնքների լսված լինելու իրավունքը, իսկ համայնքների անկախությունը, նրանց իրավունքների անխախտելիությունը ժողովրդավարության էական հիմքերից մեկն է։ Սա ամրագրված է ոչ միայն սահմանադրությամբ, մեր օրենքներով, այլ ՏԻ Եվրոպական խարտիայով։

Կասկածելի է նաեւ հանրային շահերի, արդյունավետ կառավարման քողի տակ միավորման այս գործընթացը, երբ մասնագետները կոնկրետ հաշվարկներ, տվյալներ են ներկայացնում, որոնք ցույց են տալիս, որ որեւէ օրինաչափություն, պատճառահետեւանքային կապ չկա խոշորացման ու բյուջեի ծախսերի կրճատման մեջ։

Իշխանությունը, առանց հաշվի առնելու հնարավոր քաղաքական եւ իրավական հետեւանքները, գնում է այս քայլին, երբ ՍԴ-ն այս հարցով հանրաքվե անցկացնելու մասով արդեն իսկ նախադեպային որոշում ունի, եւ երկրորդ՝ այս ամիս պետք է հրապարակվի ՍԴ մյուս որոշումը՝ կապված գործադիրի կողմից համայնքի ղեկավարի ժ/պ-ի նշանակման հարցի հետ՝ դիտարկելով այն միջամտություն համայնքի կառավարմանը։

Սա նշանակում է, որ բարձրագույն դատարանի ուշադրության կենտրոնում է տեղական ինքնակառավարման մարմինների իրավունքներն ու ազատությունները, դրանց ոտնահարումը, իսկ սահմանադրության եւ Խարտիայի խախտումները արձանագրելն էլ ամենեւին մեր պետության եւ իշխանության շահերից չեն բխում, հետեւաբար՝ չի կարելի ՏԻՄ-ի հետ վարվել այնպես, ինչպես կուսակցական պաշտոնյաների կամ գործադիրի ենթակաների։

Մյուս խնդիրը, որը եւս էական նահանջ է ժողովրդավարական արժեքներից, ՏԻՄ-երի կուսակցականացումն է՝ համամասնական ցուցակներով ընտրությունների անցկացումը։

Սա կհանգեցնի նրան, որ համայնքի խնդիրներով մտահոգ մարդիկ այլեւս չեն կարողանա առաջադրվել, եթե որեւէ կուսակցության անդամ չեն, այսինքն՝ իշխանությունը դրդում է քաղաքացիներին կուսակցականացման համայնքի կառավարմանը մասնակցելու համար։

Անձը, ով երդվյալ ապակուսակցական է եւ չի ցանկանում իր կենսագրությունը կապել որեւէ կուսակցության հետ՝ համարելով, որ դրանք գաղափարական հենքի վրա չեն ստեղծված, հեղհեղուկ են, անբիծ կենսագրություն չունեն, այլընտրանք չունի։ Բայց չէ՞ որ հնարավոր է այդ քաղաքացին սրտացավ բնակիչ է, համայնքի կառավարման գիտակ, կարող ուժ, ով իսկապես կարող է տվյալ համայնքի խնդիրները լուծել, ծրագրեր իրականացնել, ինչո՞ւ ենք սահմանափակում նրա ընտրվելու իրավունքը՝ ստիպելով կուսակցականալ։

Չէ՞ որ մեր համայնքներում այնքան կան հեղինակավոր, հարգանքի արժանի անձինք, որոնք կուսակցականանալով միայն կհեղինակազրկվեն, մինչդեռ նրանք լավ համայնքի ղեկավար կարող են լինել։ Վերջիվերջո, որքանո՞վ է հանրային համերաշխության տեսանկյունից ընդունելի մինչեւ վերջին բնակիչը, ընտանիքի բոլոր անդամները կուսակցականացնելը, որքանո՞վ դա կապահովի առողջ բարոյահոգեբանական մթնոլորտ, կառուցողական դաշտ։ Համայնքը առանձին է կենտրոնական իշխանությունից, իսկ տարբեր գաղափարներ ունեցող ավագանու անդամներին միավորում են նույն նպատակը՝ համայնքի բարեկեցությունը եւ խնդիրների լուծումը։

Այս պայմաններում կուսակցականացումը ավագանու նիստերը չի՞ դարձնի մինիխորհրդարանական մարտեր։ Եւ արդյոք այս քայլով իշխանությունը մեսիջ չի ուղարկում համայնքներին՝ցույց տալու, որ ղեկավար դառնալու ճանապարհը միայն իշխանության ցուցակով առաջադրվելն է։

Պետության բարեկեցությունը սկսվում է համայնքից, իսկ ժողովրդավարության լավագույն ցուցիչը համայնքի անկախությունը եւ իրավունքների անխախտելիությունն է։ Հետեւաբար՝ իրեն ժողովրդավարության բաստիոն համարող այս իշխանությունը կարող էր մեխահոգաբաչր բաց թողնել այս օղակը՝ թույլ տալով ունենալ անկախ, ոչ քպացված համայնքներ, որի ղեկավարը վայելեր բնակիչների սերը եւ հարգանքը, աշխատեր հանուն համայնքի շահերի եւ հաշվետու լիներ ավագանու, ընտրողների առաջ։ Վերջիվերջո, այս շղթայում պետությունը ամենեւին էլ ձեռնունայն չի մնում, բազում լծակներ կան համայնքի ղեկավարի նկատմամբ իրավական եւ մասնագիտական հսկողություն իրականացնելու։