Ինչ կարող են անել լրագրողները. երբ հ/կ սեկտորը չի պայքարում, իսկ իշխանությունը սահմանափակումը համակարգում է ներկայացնում

Իշխանությունը շարունակում է սահմանափակել լրագրողների եւ լրատվամիջոցների ազատությունը, ոտնահարում քաղաքացիների տեղեկատվություն ստանալու իրավունքը, բայց միեւնույն ժամանակ հպարտանում, թե մեր երկրում մամուլը երբեք այսքան ազատ չի եղել, երբեք այսքան շատ ընդդիմադիր լրատվամիջոցներ չեն եղել։ Իշխանությունը թերեւս անտեղյակ է, որ լրատվամիջոցների ազատությունը սահմանադրությամբ է երաշխավորված, դա ժողովրդավարության կարեւորագույն պայմաններից մեկն է, հետեւաբար՝ այն, որ Հայաստանում ընդդիմադիր լրատվամիջոցներ կան, իշխանության մեծահոգության արդյունքը չէ, պետք չէ «թանկով ծախել» հանրության վրա։

Թափանցիկ, հրապարակային, հաշվետու գործելու խոստում տված իշխանությունն այսօր նահանջում է իր հռչակած սկզբունքներից, արժեքներից, ամեն կերպ սահմանափակում հանրության տեղեկատվություն ստանալու իրավունքը։ Ազգային ժողովը հիշեցնում է ռազմական գոտի, ամենուր ուժային կառույցների ներկայացուցիչնրը հսկողություն են իրականացնում, աջ չես կարող գնալ, ձախ ես կարող նայել եւ այդպես շարունակ։ «Ժողովրդավարության, հրապարակային գործելու գագաթնակետը», իհարկե, խորհրդարանում կռվի ժամանակ ուղիղ եթերն անջատելը եւ օթյակից լրագրողներին վտարելն էր։

Ամենօրյա ռեպրեսիաները լրագրողների նկատմամբ, օրինակ՝ ԱԺ մուտքն արգելելը, չհավատարմագրելը, արդեն իշխանության գործառույթի մի մասն են կազմում։ Այս ամենն, իհարկե, իշխանությունն անում է «հանուն լրագրողների», թե «բա համակարգում ենք ձեր աշխատանքը»։ Այսինքն՝ չեն կարողանում բարեկիրթ գտնվել ԱԺ դահլիճում, չեն կարողանում նորմալ շփվել լրագրողների հետ, պատասխանել սուր հարցերի, քննադատական նկատառումների, սահմանափակում են լրագրողների աշխատանքը։ Դա նույն է, երբ բժիշկը չի կարողանում որեւէ խնդիր բուժել, օրինակ՝ գլխացավը, առաջարկում է կտրել գլուխը, այսինքն՝ չկա մարդ՝ չկա պրոբլեմ, չկան լրագրողներ՝ ստիպված չեն լինի պատասխանել անհարմար հարցերի, բարեկիրթ գտնվել եւ այլն։

ԱԺ նախագահն օրինակ է բերում քաղաքակիրթ երկրներից, թե ոչ մի տեղ լրագրողը պաշտոնյայի կաբինետի դուռը չի կարող բացել եւ մտնել հարցազրույցի համար։ Իսկապես, նման օրինակներ կան, բայց ոչ մի տեղ պատգամավորը բռնություն չի գործադրում լրագրողի նկատմամբ, բարձրախոսը չի վերցնում եւ փախչում, չի խուսափում անցանկալի հարցերից։ Եւ հետո, աշխարհի ամենաժողովրդավար իշխանությունն ինչ ունի թաքցնելու լրագրողներից եւ հանրությունից, որ ահավոր նեղվում են, երբ իրենց կաբինետներ են գնում լրագրողները եւ հարցեր տալիս։

Ընդ որում՝ եթե կաբինետն աշխատասենյակ է, որտեղ կարելի է տեսնել, թե ինչ գրքեր է կարդում գործիչը, ինչ իրեր ունի եւ այլն, ապա Նիկոլ Փաշինյանը վարչապետ դառնալուց հետո կառավարական տունն էր «լայվով» ցուցադրել՝ ամենայն մանրամասնություններով, թե «բա ժողովուրդ ջան, տեսեք սա ձերն է, ես ձեզնից ոչինչ չունեմ թաքցնելու»։

Նկատենք նաեւ, որ երբ այս իշխանությունը համեմատականներ է տանում անցյալի բռնի, ավտորիտար բարքերի հետ, ապա այդ «հոռի» ժամանակներում, երբ լրագրողներն ԱԺ դահլիճում ակցիաներ էին անում, նրանց ԱԱԾ աշխատակիցները քարշ տալով չէին հանում, կամ չէին զրկում հավատարմագրից։ Ավելին՝ «այդ բիրտ եւ դաժան ժամանակներում», երբ որեւէ պատգամավոր նեղացնում էր որեւէ լրագրողի՝ հայհոյում, վիրավորում, անմիջապես աղմուկ-աղաղակ էր բարձրանում՝ ստորագրահավաքից մինչեւ էթիկայի հանձնաժողով դիմել, ՀՀԿ-ի քաղաքական դեմքերը ստիպված էին օդիոզների փոխարեն օրումեջ ներողություն խնդրել լրագրողներից նրանց վատ պահվածքի համար։ Նույն խորհրդարանական լուսաբանման պրակտիկայում լրագրողների կյանքի ամենաանտանելի սահմանափակումը «բեյջերը» կախած ման գալն էր, որին, իհարկե, հեշտ չհարմարվեցին, մի լավ պայքարեցին, հեգնեցին՝ թարսուշիտակ կախելով դրանք եւ այլն։ Բայց այս բոլորն այսօրվա ժողովրդավար իշխանությունների արածների կողքին ընդամենը մանկական խաղեր են հիշեցնում։

Ինչեւէ, այժմ լրագրողական հանրությունը լուրջ խնդրի առաջ է, նախ, ամբողջ հարցն այն է, որ եթե նախկինում այս սահմանափակումների 1 տոկոսն արվեր, հասարակական սեկտորը, իրավապաշտպան, մեդիա կառույցներն այնպիսի աղմուկ կբարձրացնեին, այնպիսի քայլեր կձեռնարկեին, որ ամենաքիչը ԵՄ դեսպանը, ԱՄՆ դեսպանը հայտարարություններ կանեին։ Բայց հ/կ սեկտորն այլեւս առաջվանը չէ, որովհետեւ այս իշխանության մեջ «փայ» ունի՝ բազմաթիվ պաշտոնների տեսքով, ամենակոպիտ խախտման դեմ նրանց միակ հակաքայլը հայտարարությունն է։ Իհարկե, լրագրողներն իրենք կարող են պայքար տանել, դիմել ՍԴ, միջազգային կառույցների, բայց դրա համար նախ համախմբվել է պետք, ինչը տարբեր քաղաքական շահեր սպասարկելու եւ տարբեր ուժերի լրատվամիջոցներում աշխատելու պայմաններում բարդ է։

Նախկինում այս եւ այլ թեմաներով աղմուկ բարձրացնող բազմաթիվ լրագրողներ այսօր լուռ են, իսկ մնացածները պետք է որոշեն ինչպես պայքարել։ ԱԺ գնալը դարձել է անիմաստ, որեւէ էքսքլյուզիվ հարցազրույց իշխանության ներկայացուցիչների հետ անհնար է անել, ընդդիմադիրները միշտ էլ բարեհաճ են հարցազրույցներ տալիս, դրա համար ԱԺ պետք չէ գնալ։ Ի՞նչ անել՝ չլուսաբանել ԱԺ նիստերը, բայց եթե սա չի լինելու համատարած, ինչ իմաստ ունի չլուսաբանելը, այդպես նաեւ կստացվի, որ մենք ինքներս ենք ոտնահարում հասարակության տեղեկացված լինելու իրավունքը։

Կա երկրորդ տարբերակ՝ գնալ ԱԺ-ում ակցիաներ անել, սա էլ կարելի է քննարկել, բայց ակցիաները պետք է ոչ թե լոկալ բնույթ ունենան, այլ դրանց մասնակցեն խորհրդարանական բոլոր լրագրողները, այլապես 1-2-ին իշխանությունը հեշտ կչեզոքացնի եւ համարյա «Նաիրի Հունանյանի բանդայի» անդամ լինելու մեղադրանքով կդատի։ Եւ կա երրորդ տարբերակ, որն ավելի երկար, հոգեմաշ է, արագ լուծումներ չի ապահովում, բայց ավելի քաղաքակիրթ, ԱԺ-ում լրագրողների աշխատանքը համակարգելու որոշումը բողոքարկելն է դատական կարգով։ Բայց մինչ քննության իրականացումը եւ որոշում կայացնելը, լրագրողները փաստացի կգործեն սահմանափակումների պայմաններում, հետեւաբար՝ այդ շրջանում պետք է պայքարել նաեւ այլ ուղղություններով՝ միջազգային լրագրողապաշտպան, իրավապաշտպան կառույցներին դիմելով։

Խնդրի լուծման այս տարբերակի դեպքում պայքարը հաջողության կհասնի, եթե այն լինի բազմավեկտոր, այսինքն՝ եւ դատարան դիմեն, եւ ակցիաներ անեն, եւ բոյկոտեն, եւ միջազգային կառույցների դիմեն, այլապես մեր իշխանություններին դատարաններով հնարավոր չէ ստիպել ենթարկվել արդարադատությանը, նրանք վատ խասիաթ ունեն դատարանների որոշումները չկատարելու, եթե, իհարկե, դատարանը գտնվում է իր բարձրության վրա եւ իշխանահաճո որոշում չի կայացնում։

Այս թեմայով Հայ մամուլի ազատության վախճանը. Առաջարկվող փոփոխությունը հակասում է Սահմանադրությանը եւ Կոնվենցիային Երբ հավաքականի պարտությունից ավելի շատ ենք նեղվում, քան թշնամու Փառուխ ներխուժումից Հոգնության գաղտնիքը. երբ անոմալ երեւույթները դառնում են նորմալ, մարդիկ դադարում են զարմանալ եւ զայրանալ, զգալ եւ ապրել Ելք կա. ընտրված համայնքապետերին պաշտոնազրկելու պայքարը նոր հորիզոններ է նվաճում Ժողովրդավարության բաստիոն կառուցելու ճանապարհին նախ ձնամաքրման աշխատանքները կազմակերպեք