ArmDaily.am-ը շարունակում է «Ապրիր առողջ» շարքը, որտեղ ներկայացնում ենք, թե ինչպես լինել առողջ, կանխել և բուժել տարբեր հիվանդություններ:
Այս շաբաթ մենք անդրադարձել ենք հեպատիտին:
Հեպատիտը հիվանդություն է, որն ընթանում է լյարդի ախտահարմամբ և բորբոքմամբ։
Հեպատիտը խաթարում է լյարդի նորմալ գործունեությունը, այդ թվում՝ սպիտակուցների արտադրությունը և ոչ պետքական արգասիքներից արյան մաքրումը։ Հեպատիտները սովորաբար, բայց ոչ միշտ, պատճառվում են վիրուսային վարակով։
Հեպատիտի տեսակները
Կան հեպատիտների տարբեր տեսակներ, որոնք կարող են ստանալ սկսած մեղմից մինչև շատ ծանր ընթացք։
Վիրուսային հեպատիտների 5 հիմնական տեսակներն են՝
- հեպատիտ A՝ հիվանդություն, որը տևում է մի քանի շաբաթից մինչև վեց ամիս
- հեպատիտ B՝ վարակային լուրջ հիվանդություն, որը կարող է բերել լյարդի վնասման
- հեպատիտ C՝ հիվանդություն, որը կարող է ընթանալ սուր կամ քրոնիկ ընթացքով, սակայն կարող է հեշտությամբ բուժել
- հեպատիտ D՝ հազվադեպ հանդիպող հիվանդություն, որը հայտնաբերվում է միայն
- հեպատիտ B-ով վարակված մարդկանց մոտ
- հեպատիտ E՝ կարճատև ընթացքով հազվադեպ հանդիպող հիվանդություն, որը հղի կանանց մոտ կարող է ստանալ սուր ընթացք։
Կան նաև հեպատիտի ոչ վարակային տեսակներ, այդ թվում՝
- աուտոիմուն հեպատիտ
- ալկոհոլային հեպատիտ։
Ընդ որում, հեպատիտի մեկ տեսակն ունենալը բնավ չի նշանակում, որ դուք կարող եք վարակվել կամ հիվանդանալ մյուս տեսակով։
Ինչպե՞ս պաշտպանվել վիրուսային հեպատիտներից
Հեպատիտ A
Վիրուսային հեպատիտ A-ն վարակիչ հիվանդություն է, որի հարուցիչը հեպատիտ A-ի վիրուսն է: Հիվանդության ինկուբացիոն շրջանը 7-ից 50 օր է:
Հեպատիտ A-ն փոխանցվում է.
- վարակված խմելու ջրի օգտագործման կամ վարակված ջրում լողալու հետևանքով,
- ոչ պատշաճ լվացված մրգերի և բանջարեղենի օգտագործման արդյունքում,
- հիվանդ անձի հետ անմիջական կամ վերջինիս խնամքի պարագաների հետ շփման միջոցով:
Վիրուսային հեպատիտ A-ի ախտանշաններն են.
- ընդհանուր թուլություն,
- հոգնածություն, գլխացավ,
- մկանացավ և հոդացավ,
- սրտխառնոց, փսխում,
- մաշկաքոր,
- ջերմության բարձրացում (37° — 38,5° С),
- փորլուծություն մանկահասակ երեխաների մոտ,
- սուր ցավեր որովայնի վերին հատվածում դեռահասների և մեծահասակների մոտ,
- մաշկի և աչքերի լորձաթաղանթի դեղնություն
- մեզի գույնի մգեցում, կավագույն կղանք։
Ինչպես կանխարգելել Վիրուսային հեպատիտ A-ն.
- Պատվաստվել հեպատիտ Ա-ի դեմ,
- Պահպանել անձնական հիգիենայի կանոնները` լվացե՛ք ձեռքերը սնունդ ընդունելուց առաջ, սանհանգույցից օգտվելուց հետո,
- Չօգտագործելառանց եռացնելու բաց ջրամբարների ջուրը խմելու նպատակով,
- Միրգ և բանջարեղեն օգտագործելուց առաջ վերջիններս լվանալ հոսող խմելու ջրով:
Վիրուսային հեպատիտ B և C
Քրոնիկ վիրուսային հեպատիտ B-ն և C-ն հիմնականում ընթանում են առանց որևէ ախտանշանների։
Վիրուսային հեպատիտներ B-ն և C-ն փոխանցվում են բնական և արհեստական ճանապարհով.
Բնական ճանապարհով փոխանցում`
- սեռական ճանապարհ,
- մորից երեխային (հղիության և ծննդաբերության ժամանակ),
- կոնտակտային (վիրուսը փոխանցվում է սուր և քրոնիկ ընթացքով հիվանդներից, հակածնակիրներից ընկալունակ անձանց): Այս ճանապարհով վարակումը հիմնականում դիտվում է ընտանիքներում, կազմակերպված կոլեկտիվներում՝ կենցաղում վիրուսով աղտոտված անձնական հիգիենայի պարագաների՝ ատամի խոզանակի, ածելիի և այլնի միջոցով:
Արհեստական ճանապարհով փոխանցումը իրականացվում է բուժական և ախտորոշիչ միջամտությունների (արյան փոխներարկման, օրգանների և հյուսվածքների փոխպատվաստման, հեմոդիալիզի, ինչպես նաև աղտոտված բժշկական նշանակության իրերի օգտագործման) միջոցով:
Վիրուսային հեպատիտ B-ն և C-ն լինում են սուր և քրոնիկ ընթացքով:
Սուր վիրուսային հեպատիտ B-ի և C-ի ախտանշաններն են`
- ընդհանուր թուլություն,
- հոգնածություն, գլխացավ,
- հոդացավ,
- ախորժակի կորուստ,
- ցավ աջ ենթակողային հատվածում,
Ինչպես կանխարգելել վիրուսային հեպատիտ B-ն և C-ն.
- Պատվաստվել հեպատիտ B-ի դեմ (հիշել, որ հեպատիտ C-ի դեմ պատվաստանյութ չկա),
- օգտագործել պահպանակներ սեռական հարաբերությունների ժամանակ,
- օգտագործել անհատական սափրվելու պարագաներ, ատամի խոզանակ, եղունգների հարդարման պարագաներ,
- Պահանջել, որպեսզի մաշկի և լորձաթաղանթի դակումը, մատնահարդարումը, ոտնահարդարումը և դաջվածքները իրականացվեն մանրէազերծված գործիքներով:
Հեպատիտի ախտանիշները
Հեպատիտի տեսակից կախված ձեզ մոտ կարող են դրսևորվել հետևյալ ախտանիշները՝
- մաշկի և աչքերի դեղնություն (դեղնուկ)
- ընդհանուր թուլություն
- նողկանք և ախորժակի անկում
- որովայնի ցավեր
- հոդացավեր
- մարմնի ջերմության բարձրացում
- կղանքի գունազրկում (կղանքը դառնում է կավե գույն)
- մեզի մգեցում
Նկատի ունեցեք, որ դուք կարող եք նաև ունենալ հեպատիտ և չիմանալ այդ մասին, քանի որ երբեմն այն կարող է սկսվել և ընթանալ առանց որևէ գանգատների ու արտաքին նշանների։
Որո՞նք են հեպատիտի պատճառները
Հեպատիտ A վարակը տարածվում է այս հիվանդությամբ մարդու հետ ուղղակի շփվելիս կամ վարակված մարդու կղանքով աղտոտված սննդամթերքներ, հեղուկներ, ջուր և ըմպելիքներ ընդունելիս։
Հեպատիտ B-ն տարածվում է վարակված մարդու օրգանիզմի հեղուկների հետ շփվելիս (օրինակ՝ արյուն, քրտինք, թուք կամ սերմնահեղուկ)։ Դուք կարող եք ունենալ կամ կրել հեպատիտ B՝ առանց իմանալու այդ մասին։
Հեպատիտ C-ն սովորաբար փոխանցվում է արյան միջոցով, օրինակ՝ ներարկային թմրամիջոցները համատեղ օգտագործելիս կամ հղի մորից՝ իր երեխային։
Հեպատիտի ախտորոշումը
Բժիշկը կզրուցի ձեզ հետ և կզննի ձեզ՝ հայտնաբերելու հեպատիտի նշանները։ Հեպատիտներ A, B և C-ն կարող են հաստատվել արյան հետազոտությամբ։
Զրուցեք նաև ձեր բժշկի հետ, եթե ցանկանում եք ճանապարհորդել մեկ այլ երկիր, որտեղ ըստ ձեզ դուք կարող եք վարակվել աղտոտված սննդամթերքներով կամ ջրով։
